gogo

A+ R A-


Тодор Александров - 90 години од убиството на контроверзниот шеф на ВМРО

alt

На 31 август 1924 година во Пиринското село Сугарев е убиен шефот на ВМРО Тодор Александров, нарекуван Стариот, и покрај неговите 43 години. Иако физичките убијци се казнети многу наскоро од организацијата, сеуште нема јасен одговор на прашањето кој е вистинскиот поттикнувач. Убиството станува почеток на низата расколи во македонското ослободително движење и води до практична искоренување на поголемиот дел од дејците на таканаречената левица.

На 30 август 1924 година до 22 часот навечер Тодор Александров и генерал Александар Протогеров стартувале за конгресот на Серскиот револуционерен округ во месноста Лопово во Пирин. Тие земаат двајцата телохранители Панзо Зафиров и Христо Балвански. Групата пристигнува во Горна Џумаја во 3 часот во текот на ноќта на 31 август и се префрлени во другата кола, која е испратена да ги пречека. Во неа, сепак веќе има двајца курири, па има место само за едниот од телохранителите – Панзо Зафиров. Христо Балвански останува во градот, што му го спасило животот.

До 6 часот наутро на 31 август втор автомобил го истоварва Александров и Протогеров на патот за Мелник при мостот на Горно сушикката река. Таму ги чекаат војводите Штерјо Влахов и Динчо Вретенаров со уште две лица – Динчо Сугарски и Динчо Балкански. Двајцата се четници на Алеко Василев и курири на делегатите на Серскиот окружен конгрес. Војводите не се избрани случајно: Тие се во лоши односи со зетот на Александров – Михаил Монев и се плашат дека Стариот наскоро ќе ги казни.

Групата продолжува на коњи низ Пирин, а запира за кратка пауза во селото Горна Сушица. Кон 11 часот тргнуваат повторно во планината. Кон 15 часот запираат во мала долинка, за да починат тие и коњите . Додека разговара со Протогеров, Тодор Александров е убиен во грб од Влахов и Вретенаров, а придружбата Динчо Балкански го убива телохранителот Панзо Зафиров.

Генерал Протогеров бега кон шумата, но никој не го брка. За него нема наредба да биде убиен. Со тоа врз него паѓа тешкото сомневање што и до денес не е отсутно, за негово учество во заговорот.

Труповите се закопани набрзина по убиството. Со смртта на Тодор Александров југословенската влада заштедува 100 000 динари – таква награда додели за неговата глава. Сега ја добива бесплатно.

Протогеров прави обид да организира погреб и на 3 септември од Софија се повикани со телеграма секретарот на Александров – Иван (Ванчо) Михајлов, зет му Михаил Монев и уште неколку блиски. Телеграмата е потпишана од Илија и Миле – псевдоними Александров и Протогеров. Исклучително сомнителен, Иван Михајлов тргнува дури по втората покана. Тој намирисува дека се случило нешто лошо. Дури откако ќе пристигнат им велат дека Александров е убиен, а виновниците уште не се фатени.

Така три дена по убиството , Александров и телохранителят му се закопани до параклисот “Свети Илија” во планината над Сугарево. На погребот присуствуваат и Алеко Василев и потполковникот Георги Атанасов.

Иако ги сомнева како организатори на атентатот, Михајлов е исклучително повлечен. Тој веднаш планира одмазднички удар и на 14 септември се ликвидирани како поттикнувачи Алеко Василев и потполковникот Георги Атанасов, така и голем број претставници на левицата за време на т.н. Горноџумајските настани.

Ден подоцна биле убиени и извршителите на убиството Штерјо Влахов и Динчо Вретенаров. Убиствата во областа продолжуваат три месеци. Ванчо Михајлов успева да се пресмета со сите ваши противници.

Верзиите за убиството тргнуваат од лична одмазда на Штерјо Влахов, во заеднички политички интереси на генерал Протогеров, Алеко Василев и потполковникот Атанасов, до неподобността на Александров за владата на Александар Цанков, по потпишувањето на манифестот.

Според сведочењето на Денчо Сугарски, Александар Протогеров, Атанас Џолев и Петар Шанданов, Штерјо Влахов го убива Тодор Александров поради нивните лични непријателство. Штефан Требст изразува мислење дека зад убиството на Тодор Александров стои Иван Михајлов, а Александар Цанков во своите спомени заклучува дека убиството е резултат на внатрешните борби во ВМРО.

Широко распространет факт е дека Тодор Александров е во лично непријателство со Алеко Василев и Георги Атанасов, и подготвува процес против нив на претстојниот конгрес, на кој ќе биде формализирано идното исклучување од организацијата. Тие двајцата се запознаени со овие негови намери, а исто така дека мнозинството делегати се на страната на Александров, што веројатно ги провоцирало да го елиминираат.

Одлуката Александар Протогеров да не биде убиен е диктиран од фактот дека тој самиот во тој момент е во лоши односи со Александров. Штерјо Влахов и Динчо Вретенаров испраќаат писмо на Серскиот конгрес во кое велат: “го убивме Тодор, зашто тој сакаше нас да убие, како што го уби нашите достојни другари Стефан, Срцето и др. Подготвени сме да се јавиме пред еден конгрес да одговориме “. Подоцна се пронајдени писма кои двајцата ги испратиле на Алеко Василев веднаш по убиството на Тодор Александров.

Иако младиот Ванчо Михајлов уште во истата година е избран за член на ЦК на ВМРО, добива најмногу гласови и фактички наследува Тодор Александров. Уште четири години тој е принуден да работи со ген. Протогеров во ЦК, додека на 7 јули 1928 година одлучи дека е дојден совршен момент, и наредува да го убијат.

Михајлов стана единствен лидер на ВМРО. Под негово раководство таа конечно се откажува од четничката и се претвора во терористичка организација. Подоцна организацијата е забранета од воениот режим,кој дојде на власт на 19 мај 1934 година

Додади коментар


Кодот на сликата Освежи

© 2015 - Аберџија. Сите права се задржани.  Порталот е хостиран и спонзориран од Surfree. Креиран од Мартин Марковски.